8-10. รชนียสณฺฐิตสุตฺตาทิวณฺณนา

[70-72] อฏฺฐเม รชนียสณฺฐิตนฺติ รชนีเยน อากาเรน สณฺฐิตํ, ราคสฺส ปจฺจยภาเวน ฐิตนฺติ อตฺโถฯ นวมทสมานิ ราหุลสํยุตฺเต วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานีติฯ อฏฺฐมาทีนิฯ

อรหนฺตวคฺโค สตฺตโมฯ

8. ขชฺชนียวคฺโค

1-3. อสฺสาทสุตฺตาทิวณฺณนา

[73-75] ขชฺชนียวคฺคสฺส อาทิโต ตีสุ สุตฺเตสุ จตุสจฺจเมว กถิตํฯ ปฐมาทีนิฯ

4. อรหนฺตสุตฺตวณฺณนา

[76] จตุตฺเถ ยาวตา, ภิกฺขเว, สตฺตาวาสาติ, ภิกฺขเว, ยตฺตกา สตฺตาวาสา นาม อตฺถิฯ ยาวตา ภวคฺคนฺติ ยตฺตกํ ภวคฺคํ นาม อตฺถิฯ เอเต อคฺคา เอเต เสฏฺฐาติ เอเต อคฺคภูตา เจว เสฏฺฐภูตา จฯ ยทิทํ อรหนฺโตติ เย อิเม อรหนฺโต นามฯ อิทมฺปิ สุตฺตํ ปุริมนเยเนว อุสฺสทนนฺทิยญฺจ ปโลภนียญฺจาติ เวทิตพฺพํฯ

อถาปรํ เอตทโวจาติ ตทตฺถปริทีปนาหิ เจว วิเสสตฺถปริทีปนาหิ จ คาถาหิ เอตํ ‘‘สุขิโน วต อรหนฺโต’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ ตตฺถ สุขิโนติ ฌานสุเขน มคฺคสุเขน ผลสุเขน จ สุขิตาฯ ตณฺหา เตสํ น วิชฺชตีติ เตสํ อปายทุกฺขชนิกา ตณฺหา น วชฺชติฯ เอวํ เต อิมสฺสปิ ตณฺหามูลกสฺส อภาเวน สุขิตาวฯ อสฺมิมาโน สมุจฺฉินฺโนติ นววิโธ อสฺมิมาโน อรหตฺตมคฺเคน สมุจฺฉินฺโนฯ โมหชาลํ ปทาลิตนฺติ ญาเณน อวิชฺชาชาลํ ผาลิตํฯ

อเนชนฺติ เอชาสงฺขาตาย ตณฺหาย ปหานภูตํ อรหตฺตํฯ อนุปลิตฺตาติ ตณฺหาทิฏฺฐิเลเปหิ อลิตฺตาฯ พฺรหฺมภูตาติ เสฏฺฐภูตาฯ ปริญฺญายาติ ตีหิ ปริญฺญาหิ ปริชานิตฺวาฯ

สตฺตสทฺธมฺมโคจราติ สทฺธา หิรี โอตฺตปฺปํ พาหุสจฺจํ อารทฺธวีริยตา อุปฏฺฐิตสฺสติตา ปญฺญาติ อิเม สตฺต สทฺธมฺมา โคจโร เอเตสนฺติ สตฺตสทฺธมฺมโคจราฯ

สตฺตรตนสมฺปนฺนาติ สตฺตหิ โพชฺฌงฺครตเนหิ สมนฺนาคตาฯ อนุวิจรนฺตีติ โลกิยมหาชนาปิ อนุวิจรนฺติเยวฯ อิธ ปน ขีณาสวานํ นิราสงฺกจาโร นาม คหิโตฯ เตเนวาห ‘‘ปหีนภยเภรวา’’ติฯ ตตฺถ ภยํ ภยเมว, เภรวํ พลวภยํฯ ทสหงฺเคหิ สมฺปนฺนาติ อเสกฺเขหิ ทสหิ องฺเคหิ สมนฺนาคตาฯ มหานาคาติ จตูหิ การเณหิ มหานาคาฯ สมาหิตาติ อุปจารปฺปนาหิ สมาหิตาฯ ตณฺหา เตสํ น วิชฺชตีติ ‘‘อูโน โลโก อติตฺโต ตณฺหาทาโสติ โข, มหาราช, เตน ภควตา’’ติ (ม. นิ. 2.305) เอวํ วุตฺตา ทาสการิกา ตณฺหาปิ เตสํ นตฺถิฯ อิมินา ขีณาสวานํ ภุชิสฺสภาวํ ทสฺเสติฯ

อเสขญาณนฺติ อรหตฺตผลญาณํฯ อนฺติโมยํ สมุสฺสโยติ ปจฺฉิโม อยํ อตฺตภาโวฯ โย สาโร พฺรหฺมจริยสฺสาติ สาโร นาม ผลํฯ ตสฺมิํ อปรปจฺจยาติ ตสฺมิํ อริยผเล, น อญฺญํ ปตฺติยายนฺติ, ปจฺจกฺขโตว ปฏิวิชฺฌิตฺวา ฐิตาฯ วิธาสุ น วิกมฺปนฺตีติ ตีสุ มานโกฏฺฐาเสสุ น วิกมฺปนฺติฯ ทนฺตภูมินฺติ อรหตฺตํฯ วิชิตาวิโนติ ราคาทโย วิเชตฺวา ฐิตาฯ

อุทฺธนฺติอาทีสุ อุทฺธํ วุจฺจติ เกสมตฺถโก, อปาจีนํ ปาทตลํ, ติริยํ เวมชฺฌํฯ อุทฺธํ วา อตีตํ, อปาจีนํ อนาคตํ, ติริยํ ปจฺจุปฺปนฺนํฯ อุทฺธํ วา วุจฺจติ เทวโลโก, อปาจีนํ อปายโลโก, ติริยํ มนุสฺสโลโกฯ นนฺที เตสํ น วิชฺชตีติ เอเตสุ ฐาเนสุ สงฺเขปโต วา อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ ขนฺเธสุ เตสํ ตณฺหา นตฺถิฯ อิธ วฏฺฏมูลกตณฺหาย อภาโว ทสฺสิโตฯ พุทฺธาติ จตุนฺนํ สจฺจานํ พุทฺธตฺตา พุทฺธาฯ

อิทํ ปเนตฺถ สีหนาทสโมธานํ – ‘‘วิมุตฺติสุเขนมฺหา สุขิตา, ทุกฺขชนิกา โน ตณฺหา ปหีนา, ปญฺจกฺขนฺธา ปริญฺญาตา, ทาสการิกตณฺหา เจว วฏฺฏมูลิกตณฺหา จ ปหีนา, อนุตฺตรมฺหา อสทิสา, จตุนฺนํ สจฺจานํ พุทฺธตฺตา พุทฺธา’’ติ ภวปิฏฺเฐ ฐตฺวา อภีตนาทสงฺขาตํ สีหนาทํ นทนฺติ ขีณาสวาติฯ จตุตฺถํฯ

5. ทุติยอรหนฺตสุตฺตวณฺณนา

[77] ปญฺจมํ วินา คาถาหิ สุทฺธิกเมว กตฺวา กถิยมานํ พุชฺฌนกานํ อชฺฌาสเยน วุตฺตํฯ ปญฺจมํฯ

6. สีหสุตฺตวณฺณนา

[78] ฉฏฺเฐ สีโหติ จตฺตาโร สีหา – ติณสีโห, กาฬสีโห, ปณฺฑุสีโห, เกสรสีโหติฯ เตสุ ติณสีโห กโปตวณฺณคาวิสทิโส ติณภกฺโข จ โหติฯ กาฬสีโห กาฬคาวิสทิโส ติณภกฺโขเยวฯ ปณฺฑุสีโห ปณฺฑุปลาสวณฺณคาวิสทิโส มํสภกฺโขฯ เกสรสีโห ลาขารสปริกมฺมกเตเนว มุเขน อคฺคนงฺคุฏฺเฐน จตูหิ จ ปาทปริยนฺเตหิ สมนฺนาคโต, มตฺถกโตปิสฺส ปฏฺฐาย ลาขาตูลิกาย กตฺวา วิย ติสฺโส ราชิโย ปิฏฺฐิมชฺเฌน คนฺตฺวา อนฺตรสตฺถิมฺหิ ทกฺขิณาวตฺตา หุตฺวา ฐิตา, ขนฺเธ ปนสฺส สตสหสฺสคฺฆนิกกมฺพลปริกฺเขโป วิย เกสรภาโร โหติ, อวเสสฏฺฐานํ ปริสุทฺธํ สาลิปิฏฺฐสงฺขจุณฺณปิจุวณฺณํ โหติฯ อิเมสุ จตูสุ สีเหสุ อยํ เกสรสีโห อิธ อธิปฺเปโตฯ

มิคราชาติ มิคคณสฺส ราชาฯ อาสยาติ วสนฏฺฐานโต สุวณฺณคุหโต วา รชตมณิผลิกมโนสิลาคุหโต วา นิกฺขมตีติ วุตฺตํ โหติฯ นิกฺขมมาโน ปเนส จตูหิ การเณหิ นิกฺขมติ อนฺธการปีฬิโต วา อาโลกตฺถาย, อุจฺจารปสฺสาวปีฬิโต วา เตสํ วิสฺสชฺชนตฺถาย, ชิฆจฺฉาปีฬิโต วา โคจรตฺถาย, สมฺภวปีฬิโต วา อสฺสทฺธมฺมปฏิเสวนตฺถายฯ อิธ ปน โคจรตฺถาย นิกฺขนฺโตติ อธิปฺเปโตฯ

วิชมฺภตีติ สุวณฺณตเล วา รชตมณิผลิกมโนสิลาตลานํ วา อญฺญตรสฺมิํ ทฺเว ปจฺฉิมปาเท สมํ ปติฏฺฐาเปตฺวา ปุริมปาเท ปุรโต ปสาเรตฺวา สรีรสฺส ปจฺฉาภาคํ อากฑฺฒิตฺวา ปุริมภาคํ อภิหริตฺวา ปิฏฺฐิํ นาเมตฺวา คีวํ อุกฺขิปิตฺวา อสนิสทฺทํ กโรนฺโต วิย นาสปุฏานิ โปเถตฺวา สรีรลคฺคํ รชํ วิธุนนฺโต วิชมฺภติฯ วิชมฺภนภูมิยญฺจ ปน ตรุณวจฺฉโก วิย อปราปรํ ชวติฯ ชวโต ปนสฺส สรีรํ อนฺธกาเร ปริพฺภมนฺตํ อลาตํ วิย ขายติฯ